Аѓтарскае права No 2001, 2003, 2006, 2008, 2011 аѓтар
Майкл Курланд
ПЕРШАЕ ВЫДАННЕ
Апублiкавана кампанiяй Wildside Press LLC
www.wildsidebooks.com
OceanofPDF.com
ПРЫСВЯЧЭННЕ
Гэта для Кiта Кала,
Якi бачыѓ добрае ѓ прафесара Марыярцi.
OceanofPDF.com
Увядзенне
Калi некалькi гадоѓ таму мне прадставiлася магчымасць напiсаць апавяданнi, дзеянне якiх адбываецца ѓ свеце Шэрлака Холмса, я абраѓ прафесара Джэймса Кловиса Марыярцi ѓ якасцi галоѓнага героя сваiх апавяданняѓ галоѓным чынам таму, што, хоць свеце было вядома яго iмя, нiхто нiчога пра яго не ведаѓ, бо ведаць яшчэ было няма чаго. Дзiѓна, але, улiчваючы яго дурную славу сярод выдуманых злачынцаѓ, ён згадваецца толькi ѓ сямi з шасцiдзесяцi аднаго аповяду Артура Конан Дойла пра Шэрлака Холмсе, фiгуруе ѓ сюжэтах толькi двух i нi ѓ адным з iх не з'яѓляецца на сцэне. Мы ведаем, што Холмс лiчыць сябе "Напалеонам Злачыннасцi ... арганiзатарам паловы зла i амаль усяго, што застаецца нераскрытым у [Лондане]", але нам нiколi не кажуць, чаму або як, за выключэннем самых расплывiстых выразаѓ.
Я не быѓ настолькi саманадзейны, каб выкарыстоѓваць самога Холмса (хоць ён сапраѓды з'яѓляецца ѓ маiх апавяданнях), але, злёгку подкрутив, я мог бы ѓзяць туманнага, бестелесного прафесара Марыярцi i надаць яму плоць i косткi. Мой тэзiс палягае ѓ тым, што ён быѓ злачынцам - ад гэтага нiкуды не дзенешся, - але ён быѓ больш падобны на Робiн Гуда, Раффлса або Саймана Темплара, чым на крымiнальнага Напалеона. Чаму ж тады Холмс апiсаѓ яго як "найвялiкшага iнтрыгана усiх часоѓ, арганiзатара ѓсiх дьявольщин, кантралюючага мозг злачыннага свету ..."? Таму што, я аддаю перавагу верыць, у Холмса было тое, што французы называюць iдэя фiкс на тэму Марыярцi. Прафесар быѓ адзiным чалавекам, якога Холмс калi-небудзь сустракаѓ, за выключэннем яго брата Майкрофта, якi быѓ разумнейшы за яго, i гэта даводзiла яго да шаленства. Ён так i не змог выкрыць Марыярцi нi ѓ адным з яго ѓяѓных задум, што толькi ѓмацавала яго перакананасць у тым, што прафесар сапраѓды быѓ злым генiем. Я даследаваѓ гэтую тэорыю ѓ пяцi раманах ("Пякельнае прылада", "Смерць ад газавага лiхтара", "Вялiкая гульня", "Iмператрыца Iндыi", i рыхтуецца да выхаду ѓ блiжэйшы час "Хто думае зло"), а таксама ѓ гэтых чатырох апавяданнях.
(Другое iмя "Кловiс", дарэчы, дададзена мной, каб адрознiваць прафесара Джэймса Марыярцi ад яго брата палкоѓнiка Джэймса Марыярцi, якi згадваецца ѓ адным з апавяданняѓ сэра Артура.)
OceanofPDF.com
ПАДЗЯКI
"Шмат гадоѓ таму i ѓ iншым месцы" упершыню з'явiлася ѓ "Маiм Шэрлака Холмсе", пад рэд Майкла Курланда, "Мiнатаѓра Святога Марцiна", 2003. Аѓтарскiя правы No 2003, 2011 Майкла Курланда.
"Райхенбах" упершыню з'явiѓся ѓ "Шэрлака Холмса: Скрытыя гады", пад рэд Майкла Курланда, "Мiнатаѓра Святога Марцiна", 2006. Аѓтарскiя правы No 2006, 2011 Майкла Курланда.
"Парадокс Парадола" упершыню з'явiѓся ѓ "Пякельным прыладзе i iншых" Майкла Курланда, "Мiнатаѓра Святога Марцiна", 2001. Аѓтарскiя правы No 2001, 2011 Майкла Курланда.
"Партрэт Оскара Уайльда" упершыню з'явiѓся ѓ часопiсе Strand, выпуск No XXV, чэрвень-верасень 2008 г. Аѓтарскiя правы No 2008, 2011 Майкл Курланд.
OceanofPDF.com
ШМАТ ГАДОђ ТАМУ I ђ IНШЫМ МЕСЦЫ
Мяне завуць прафесар Джэймс Кловiс Марыярцi, доктар фiласофii, F. R. A. S. Магчыма, вы чулi пра мяне. За апошнiя некалькi дзесяцiгоддзяѓ я быѓ аѓтарам шэрагу паважаных навуковых манаграфiй i часопiсных артыкулаѓ, у тым лiку трактата аб биномиальной тэарэме i манаграфii пад назвай "Дынамiка астэроiда", якая была добра прынята ѓ навуковых колах як у Вялiкабрытанii, так i на кантыненце. Мая нядаѓняя артыкул у Брытанскi астранамiчны часопiс, "Назiрання за лiпеньскiм зацьменнем Меркурыя ѓ 1889 годзе з некаторымi здагадкамi адносна ѓплыву гравiтацыi на светлавыя хвалi", выклiкаѓ некаторыя каментары сярод тых нямногiх, хто мог зразумець яго значэнне.
Але я баюся, што калi вы i ведаеце маё iмя, то, па ѓсёй верагоднасцi, не з якiх-небудзь маiх апублiкаваных навуковых прац. Больш таго, мая цяперашняя, я б сказаѓ, благая слава была не па маёй вiне i, безумоѓна, не па майму выбару. Я па натуры замкнёны, як сказалi б некаторыя, ѓтойлiвы чалавек.
За апошнiя некалькi гадоѓ апавяданнi з мемуараѓ нейкага доктара Джона Ватсана аб гэтым придурке, якi заве сябе "дэтэктывам-кансультантам", мiстэрам Шэрлака Холмсе, з'яѓлялiся ѓ часопiсе "Стрэнд" i ѓ iншых месцах усё часцей i, на мой погляд, набылi зусiм неабгрунтаваную папулярнасць. Даследчыкi "вышэйшай крытыкi", як называюць сваё недарэчнае занятак гэтыя невыносныя педанты, якiя прысвячаюць сваё жыццё выискиванию драбнюткiх дэталяѓ у апавяданнях доктара Ватсана, прааналiзавалi даволi банальную прозу Ватсана з тым прагным увагай, якое гурманы надаюць горках паштэта з гусiнай печанi. Яны здабываюць схаваны сэнс з кожнага слова i экстрапалюецца факты, якiя не з'яѓляюцца доказамi, з кожнага абзаца. Што нязменна прыводзiць iх да высноѓ, яшчэ больш праѓдападобным, чым тыя, да якiх схiляецца сам Холмс.
Занадта многае з гэтых няправiльна накiраваных разважанняѓ тычыцца мяне i маiх адносiн з самаабвешчаным майстрам дэтэктыѓнага справы. Аматары дэтэктыѓных расследаванняѓ патрацiлi шмат часу i энергii на развагi пра тое, як мы з Шэрлакам Холмсам ѓпершыню сустрэлiся, i што менавiта прымусiла звычайна спакойнага Холмса назваць мяне "Напалеонам злачыннасцi", не прадставiѓшы нi найменшых доказаѓ у падтрымку гэтага таго, хто клiча слыху.
Я прапаную расказаць гэтую гiсторыю цяпер, каб задаволiць гэта недарэчнае цiкаѓнасць i пакласцi канец розным спекуляцыям, якiя з'явiлiся ѓ некаторых прыватных манаграфiях. ђнясу яснасць: мы з Холмсам не сваякi; у мяне не было пазьбегнуць непрыстойных адносiн нi з адной з яго сваячак; я не краѓ у яго дзяцiнства любоѓ. Таксама ён, наколькi мне вядома, не аказваѓ нiякiх гэтых паслуг нi мне, нi каму-небудзь з членаѓ маёй сям'i.
У любым выпадку, запэѓнiваю вас, я больш не буду легкадумна ставiцца да падобных абвiнавачваннях. Якiмi б прыватнымi нi былi гэтыя манаграфii, iх аѓтарам прыйдзецца адказаць за iх у судзе, калi так будзе працягвацца.
Незадоѓга да таго недарэчнага эпiзоду ѓ Рейхенбахского вадаспаду Холмс меѓ неасцярожнасць апiсаць мяне сваiм збiтым з панталыку памочнiку як "арганiзатара паловы зла i амаль усяго, што засталося незаѓважаным у гэтым вялiкiм горадзе". (Пад гэтым ён, вядома, меѓ на ѓвазе Лондан). Аб тым, якiя злачынствы я, як мяркуецца, учынiѓ, ён, як нi дзiѓна, маѓчаѓ. Ватсан не пытаѓся падрабязнасцяѓ, i iх не было прапанавана. Добры доктар паверыѓ Холмсу на слова ѓ сувязi з гэтым невыносным абразай. Калi б Холмс не палiчыѓ за лепшае знiкнуць на тры гады пасля прад'яѓленага яму бруднага абвiнавачваннi, я, несумненна, пасадзiѓ бы яго на лаву падсудных за паклёп.
А затым, калi Холмс вярнуѓся з свайго працяглага адпачынку, падчас якога ѓ яго не хапiла дабрынi, прыстойнасцi перадаць хоць адно слова, якое дало б зразумець яго дарагому таварышу, што ён жывы, ён распавёѓ аб нашай "барацьбе" ѓ вадаспаду, якую любы дзевяцiгадовы дзiця прызнаѓ бы завершаным мастацкiм творам, але гэта падманула Ватсана.
Праѓда пра Рейхенбахском iнцыдэнт - але няма, гэта не для дадзенага апавядання. Проста дазвольце мне зрабiць кароткую паѓзу, самую нязначную ѓ гэтай хронiцы, перш чым я працягну, каб я мог прыцягнуць вашу ѓвагу да некаторых дэталяѓ гэтай гiсторыi, якiя павiнны былi насцярожыць найпростага пачаткоѓца ѓ тым факце, што яго абвялi вакол пальца, але Ватсан праглынуѓ гэта цалкам.
У аповедзе, якi ён апублiкаваѓ пад назвай "Апошняя праблема", Ватсан распавядае, што Холмс з'явiѓся ѓ яго кабiнеце аднойчы ѓ красавiку 1891 года i сказаѓ яму, што яму пагражае прафесар Марыярцi - я сам - i што ѓ той дзень на яго ѓжо двойчы нападалi мае агенты, i ён чакае, што на яго нападуць зноѓ, верагодна, чалавек, якi страляе з пнеѓматычнай вiнтоѓкi. Калi гэта было так, то хiба не прадбачлiва з яго боку было адправiцца ѓ рэзiдэнцыю свайго блiзкага сябра i такiм чынам падвергнуць яго таксама смяротнай небяспекi?
На гэтай сустрэчы Холмс заяѓляе, што праз тры днi ён зможа перадаць "прафесара з усiмi галоѓнымi членамi яго банды" ѓ рукi палiцыi. Навошта чакаць? Холмс не прыводзiць выразнай прычыны. Але да тых часоѓ, сцвярджае Холмс, ён у сур'ёзнай небяспекi. Ну што ж! Калi б гэта было так, хiба Скотленд-Ярд не падаѓ бы Холмсу з радасцю пакой, няма, некалькi пакояѓ у гатэлi па яго выбару - цi ѓ самой Скотленд-Ярдзе, - каб забяспечыць яго бяспеку на наступныя тры днi? Але Холмс кажа, што нiчога не зробiш, акрамя як бегчы з краiны, i Ватсан зноѓ верыць яму. Хiба беспярэчная дружба - гэта не цудоѓная рэч?
Затым Холмс угаворвае Ватсана далучыцца да яго ѓ гэтым нiбыта паспешным адступленнi. На наступную ранiцу яны сустракаюцца на вакзале Вiкторыя, дзе Ватсан з цяжкасцю пазнае Холмса, якi замаскировался пад "шаноѓнага iтальянскага святара", як мяркуецца, каб падмануць праследавацеляѓ. Гэта прадугледжвае, што ворагi Холмса могуць даведацца вялiкага шпiка, але паняцця не маюць, як выглядае яго добры сябар доктар Ватсон, якi не маскiруецца, якi сапраѓды ад нараджэння няздольны да маскiроѓцы.
Яшчэ раз адзначым, што пасля шасцiмесячнага адсутнасцi, на працягу якога мы з Холмсам - але няма, гэта не мой сакрэт, каб раскрываць яго, - ва ѓсякiм выпадку, праз шэсць месяцаѓ пасля таго, як мяне палiчылi мёртвым, я вярнуѓся ѓ свой дом на Расэл-сквер i заняѓся сваiмi звычайнымi справамi, а Ватсан зрабiѓ выгляд, што нiчога не заѓважыѓ. У рэшце рэшт, Холмс забiѓ мяне, i гэтага было дастаткова для Ватсана.
Я мог бы працягваць. На самай справе, я з дзiѓнай стрыманасцю не раблю гэтага. Называць мяне заѓзятым злачынцам - гэта падстава для ѓзбуджэння справы; а затым ѓскладняць справа, выстаѓляючы мяне такiм растяпой, што мяне абдурылi юнацкiя выхадкi Холмса, зусiм невыносна. Усiм павiнна быць ясна, што падзеi, якiя папярэднiчалi таго дня ѓ Рейхенбахского вадаспаду, калi яны адбывалiся так, як апiсана, былi задуманы Холмсам, каб абдурыць свайго ласкавага кампаньёна, а не "Напалеона злачыннасцi".
Але я ѓжо дастаткова адцягнуѓся. У гэтай кароткай артыкуле я апiшу, як склалiся адносiны памiж Холмсам i мной, i, магчыма, дам некаторы ѓяѓленне пра тое, як i чаму ѓ Холмса развiѓся зусiм неабгрунтаваны антаганiзм па адносiнах да мяне, якi доѓжыѓся ѓсе гэтыя гады.
Упершыню я сустрэѓ Шэрлака Холмса ѓ пачатку 1870-х гадоѓ - не буду ѓдакладняць. У той час я быѓ старэйшым выкладчыкам матэматыкi ѓ, назаву яго "Куiнз каледж", адным з шасцi шаноѓных каледжаѓ, якiя складаюць невялiкi ѓнутраны унiверсiтэт, якi я назаву "Вексли", каб захаваць ананiмнасць падзей, якiя я збiраюся апiсаць. Я таксама змяню iмёны людзей, якiя фiгуруюць у гэтым эпiзодзе, за выключэннем толькi Холмса i мяне; бо тыя, хто быѓ уцягнуты ѓ гэта справа, напэѓна, не жадаюць, каб iм нагадвалi пра гэтым эпiзодзе або даймалi прэса дадатковымi падрабязнасцямi. Вы, вядома, можаце звярнуцца да Холмсу за сапраѓднымi iмёнамi гэтых людзей, хоць я мяркую, што ён будзе не больш шчыры, чым я.
Дазвольце мне таксама адзначыць, што ѓспамiны не з'яѓляюцца цалкам надзейнымi запiсвалi прыладамi падзей. З часам яны заблытваюцца, злiваюцца разам, фабрыкуюцца i адкiдаюцца, пакуль тое, што застаецца, не стане мець толькi мiмалётнага падабенства з першапачатковым падзеяй. Так што, калi вам пашчасцiла быць адным з тых, чые жыццi перасеклiся з нашымi з Холмсам жыццямi ѓ "Куiнсi" у гэты час, i вашыя ѓспамiны аб некаторых дэталях гэтых падзей адрознiваюцца ад маiх, запэѓнiваю вас, што, па ѓсёй верагоднасцi, мы абодва памыляемся.
Унiверсiтэт Вексли быѓ рэспектабельнай старажытнасцi, з рэспектабельнай царкоѓнай базай. Большасць выкладчыкаѓ Кѓiнз былi царкоѓнiкамi таго цi iншага профiлю. Латынь i грэцкi па-ранейшаму лiчылiся падмуркам, на якiм павiнна будавацца адукацыю. "Сучасная" бок унiверсiтэта паѓстала ѓсяго дзесяць гадоѓ таму, i выкладчыкi класiчнай школы да гэтага часу са змяшаным пачуццём здзiѓлення i пагарды глядзелi на выкладчыкаѓ натуральных навук i прапанаваныя курсы, якiя яны ѓпарта апiсвалi як "Смярдзючыя".
У той час Холмс быѓ младшекурсником. Яго прысутнасць выклiкала пэѓны цiкавасць сярод выкладчыкаѓ, многiя з якiх памяталi яго брата Майкрофта, якi вучыѓся ѓ унiверсiтэце каля шасцi гадоѓ таму. Майкрофт правёѓ большую частку сваiх трох гадоѓ у Кѓiнз ѓ сваiм пакоi, выходзячы толькi, каб паесцi i набраць ахапак кнiг у бiблiятэцы i вярнуцца ѓ свой пакой. Калi ён усё-ткi з'яѓляѓся ѓ лекцыйным зале, то часта для таго, каб паправiць выкладчыка ѓ якой-небудзь фактычнай або педагагiчнай памылку, якая заставалася незаѓважанай, часам гадамi, на адной з яго лекцый. Майкрофт пакiнуѓ унiверсiтэт, не выканаѓшы патрабаванняѓ для атрымання ступенi, заявiѓшы з некаторым падставай, што ён атрымаѓ усё, што магло прапанаваць навучальная ѓстанова, i не бачыць сэнсу заставацца.
У Холмса было мала сяброѓ сярод аднакласнiкаѓ, i, падобна, яму так больш падабалася. Яго iнтарэсы былi разнастайнымi, але часовымi, паколькi ён апускаѓся спачатку ѓ адну вобласць даследаванняѓ, а затым у iншую, спрабуючы знайсцi што-то, што дастаткова стымулявала яго, каб зрабiць гэта справай свайго жыцця; што-тое, да чаго ён мог бы ѓжыць свой магутны iнтэлект i здольнасць да пiльнай i дакладнаму назiраннi, якiя ѓжо тады былi вiдавочныя, калi не былi цалкам развiтыя.
Неѓзабаве памiж мной i гэтым энергiчным маладым чалавекам ѓсталявалася дзiѓная дружба. Азiраючыся назад, я б апiсаѓ гэта як цэрэбральны сувязь, заснаваную ѓ асноѓным на агульным снобизме высокаiнтэлектуальных людзей па адносiнах да тых, каго яны лiчаць сваiмi iнтэлектуальнымi падначаленымi. Я прызнаюся ѓ гэтай слабасцi ѓ юнацтве, i мая адзiная абарона ад абвiнавачваннi ѓ фанабэрства заключаецца ѓ тым, што тыя, каго мы з усiх сiл старалiся iгнараваць, сапраѓды гэтак жа iмкнулiся пазбягаць нас.
Iнцыдэнт, аб якiм я збiраюся расказаць, адбыѓся восенню, неѓзабаве пасля таго, як Холмс вярнуѓся на другi курс. Новы выкладчык далучыѓся да каледжу, заняѓшы нядаѓна створаную кафедру маральнай фiласофii, кафедру, падораную уладальнiкам млына ѓ Мiдландзе, якi ѓзяѓ за правiла наймаць на свае фабрыкi столькi дзяцей малодшай дванаццацi гадоѓ, колькi яго агенты маглi прыбраць з вулiц. Адсюль, я мяркую, i яго цiкавасць да маральнай фiласофii.
Новага чалавека звалi- ну, для мэтаѓ гэтага аповеду давайце назавем яго прафесарам Чарльзам Мейплзом. Яму было, наколькi я магу судзiць, за сорак; поѓны, вастраносы, блiзарукi, прыязны мужчына, якi важна крочыѓ i злёгку пагойдваѓся пры хадзе. Яго голас быѓ высокiм i напружаным, а манеры - складанымi. Яго прамова суправаджалася складанымi рухамi рук, як быццам ён надаваѓ паветры падабенства таго, што апiсваѓ. Калi хто-небудзь бачыѓ яго ѓдалечынi перасякаюць двор у лунаѓ шэрай мантыi магiстра мастацтваѓ, размахивающим кiем чырвонага дрэва з латуневай ручкай у выглядзе качынай галавы, з якой ён нiколi не расставаѓся, i жестикулирующим ѓ пустэчу, ён больш за ѓсё нагадваѓ кормнае каралеѓскага голуба.
Маральная фiласофiя была прыдатным прадметам для Мейплза. Нiхто не мог дакладна сказаць, што яна ѓключае ѓ сябе, i таму ён быѓ вольны казаць пра тое, што цiкавiла яго ѓ дадзены момант. I iнтарэсы яго, здавалася, былi iмгненнымi: ён чэрпаѓ iнтэлектуальную ежу з таго кветкi веды, якi ранiцай здаваѓся яму самым яркiм, i стамляѓся ад яго яшчэ да наступлення ночы. Прабачце за некалькi паэтычны абарот прамовы; размова аб клён, здаецца, падкрэслiвае гэта ѓ адным з iх.
Я не хачу сказаць, што Мейплс былi iнтэлектуальна непол-ноценны; зусiм няма. Ён валодаѓ пранiзлiвым розумам, вострай выразнасцю выразаѓ i саркастычным досцiпам, якое часам прарывалася скрозь яго лагодны фасад. Клёны казалi аб грэцкiх i рымскiх паданнях аб мужнасцi i прымушалi шкадаваць аб тым, што мы жывем у гэтыя ѓпаднiцкiя часы. Ён чытаѓ лекцыi аб схiльнасцi дзевятнаццатага стагоддзя замяняць мараль павярхоѓнай ханжой i пакiнуѓ сваiм студэнтам яркi вобраз амаральнасцi, якая бурлiць i ѓздымаецца не вельмi глыбока пад паверхняй. Ён казаѓ аб тым-то i тым-то i выклiкаѓ у сваiх вучняѓ нязменны энтузiязм з гэтай нагоды i неослабевающее агiду да таго-то.
У каледжы ѓсё яшчэ iснавала негалоснае здагадка, што бясшлюбнасьць з'яѓляецца прыдатнай мадэллю для студэнтаѓ, i таму толькi нежанатыя i, як мяркуецца, выконваюць цэлiбат выкладчыкi сялiлiся ѓ тым цi iншым з розных будынкаѓ у сценах каледжа. Тыя нешматлiкiя, у каго былi жонкi, знаходзiлi жыллё ѓ ваколiцах горада, дзе маглi, пераважна на прыстойным адлегласцi ад унiверсiтэта. Мейплз лiчыѓся адным з самых хатнiх, i ён i яго жонка Андрэа знялi дом з даволi шырокай тэрыторыяй на Барлимор-роѓд недалёка ад каледжа, якi яны дзялiлi з сястрой Андрэа Люсиндой Мойз i iнструктарам па фiзкультуры па iмя Крисбой, якi, вырашыѓшы жыць далей ад каледжа па сваiм уласным прычынах, зняѓ пару пакояѓ на верхнiм паверсе. У далёкiм канцы ѓчастка знаходзiѓся невялiкi гасцявы домiк, якi не быѓ заняты. Уладальнiк дома, якi пераехаѓ у Глазга некалькi гадоѓ таму, трымаѓ яго для сябе, калi час ад часу прыязджаѓ у горад. "Мейплз" нанялi кухарку i пакаёѓку, якiя працавалi дзённай прыслугай, а ноччу спалi ѓ сваiх дамах.
Андрэа была прывабнай жанчынай, якая, здавалася, бясстрашна наблiжалася да трыццацi, з разумнымi карымi вачыма на шырокiм твары i капой густых каштанавых валасоѓ, якiя спадалi ёй на спiну дзе-то нiжэй талii, калi яна не збiрала iх у нейкае падабенства велiзарнага пучка вакол галавы. У яе была салiдная знешнасць i рашучы характар.
Яе сястра, якую ѓсе, хто яе ведаѓ, называлi "Люсi", была некалькi маладзей i больш незямной па натуры. Яна была стройным золотоволосым стварэннем з пераменлiвым настроем: звычайна яркая i ѓпэѓненая ѓ сабе i больш чым здольная справiцца з усiм, што мог кiнуць ёй подлы стары свет, але часам змрочная, панурая i злая на астатняй свет за тое, што ён не адпавядаѓ яе стандартам. Калi яе ахоплiвала благое настрой, яна была сцёрта ѓ свой пакой i адмаѓлялася каго-небудзь бачыць, пакуль яно не пройдзе, што па нейкай прычыне маладыя людзi каледжа знаходзiлi надзвычай рамантычным. У яе была засяроджаная манера пiльна глядзець на вас, пакуль вы размаѓлялi, як быццам вашы словы былi адзiнымi важнымi рэчамi ѓ свеце ѓ гэты момант, i яна адчувала сябе прывiлеяванай, слухаючы вас. Гэта прымусiла некалькiх младшеклассников iмгненна закахацца ѓ яе, паколькi яна была, бадай, першым чалавекам, i ѓжо дакладна першай жанчынай, калi не лiчыць iх мацi, якая калi-небудзь звяртала сур'ёзную ѓвагу на ѓсё, што яны казалi.
Адным з младшеклассников, якога прыцягнула вiдавочнае абаянне мiс Люсi, быѓ мiстэр Шэрлак Холмс. Яна глядзела на яго шырока расплюшчанымi вачыма, пакуль ён сур'ёзна, як кажуць маладыя людзi, казаѓ пра рэчы, якiя, я ѓпэѓнены, яе нiколькi не цiкавiлi. Магчыма, гэтую дзёрзкую маладую лэдзi зацiкавiѓ сам Холмс? Я, вядома, спадзяваѓся на гэта, дзеля яго самога. У Холмса не было сясцёр, а чалавек, якi вырас без сясцёр, мала абаронены ад тых хiтрасцяѓ, тых нявiнных выкрутаѓ цела, прамовы i рухаѓ, якiмi прырода забяспечыла маладых самак у сваiм сляпым жаданнi працягнуць род.
Я не быѓ пiльным назiральнiкам за любоѓнымi прыгодамi Люсi Мойз, але, наколькi я мог бачыць, яна ставiлася да ѓсiх сваiх прыхiльнiкаѓ аднолькава: не заахвочвала iх i не адгаворвала, а атрымлiвала асалоду ад iх грамадствам i трымала iх на досыць вялiкай адлегласцi, як фiзiчна, так i эмацыйна, каб задаволiць самую патрабавальную дуэнью. Мне здалося, што яна знаходзiць ѓсiх сваiх маладых джэнтльменаѓ злёгку пацешнымi, разглядаючы iх з той адцягненасцю, якую можна знайсцi ѓ гераiнь п'есы Оскара Уайльда, калi скарыстацца сучасным параѓнаннем.
Прафесар Мейплз ѓзяѓ на сябе бацькоѓскую ролю настаѓнiка крыху далей, чым большасць выкладчыкаѓ, i, вядома, далей, чым мне хацелася б, пасябраваѓшы са сваiмi студэнтамi, i, калi ѓжо на тое пайшло, з усiмi студэнтамi, якiя хацелi, каб з iмi пасябравалi, сур'ёзна, шчыра i па-добраму. Але тады здавалася, што ён сапраѓды клапацiѓся аб патрэбах i дабрабыце маладых людзей Уэксли. Асабiста я адчуваѓ, што спробаѓ даць адукацыю большасцi з iх у класе i на ѓроках было цалкам дастаткова. Па большай частцы iх не цiкавiла нiчога, акрамя спорту, за выключэннем тых, каго не цiкавiла нiчога, акрамя рэлiгii, i яны былi задаволеныя тым, што навукi i матэматыка заставалiся цёмнымi таямнiцамi.
Мейплз i яго жонка ладзiлi "хатнiя" пасляабедзенныя чаявання два разы ѓ месяц, у другi i чацвёрты аѓторак, i даволi хутка гэтыя мерапрыемствы сталi вельмi папулярныя сярод студэнтаѓ. Яго нявестка, якая нязменна прысутнiчала, несумненна, была часткай гэтай прычыны, як i запас чайных пiрожных, булачак, фруктовых тарталеток i iншых разнастайных харчовых прыпасаѓ. Я прысутнiчаѓ на некалькiх з iх, i неѓзабаве мяне ахапiла неазначальных пачуццё, што што-то было не тым, чым здавалася. Я кажу "неопределимый", таму што я не мог дакладна сказаць, што менавiта азадачыла мяне ѓ гэтых падзеях. У той час я не надаваѓ гэтаму асаблiвага значэння. Толькi пазней гэта падалося важным. Я паспрабую даць вам слоѓную карцiну апошняга з гэтых мерапрыемстваѓ, на якiх я прысутнiчаѓ; апошняга, як аказалася, перад трагедыяй.
Менавiта Холмс прапанаваѓ нам у той дзень наведаць чаяванне ѓ прафесара Мейплз. Я спрабаваѓ унушыць яму элементарнае разуменне матэматычнага аналiзу, i ён запатрабаваѓ ад мяне прыклад якой-небудзь сiтуацыi, у якой такiя веды маглi б спатрэбiцца. Я выклаѓ тры праблемы: адну з вобласцi астраномii, звязаную з пошукам планеты Вулкан, якая, як кажуць, знаходзiцца ѓнутры арбiты Меркурыя; iншую з вобласцi фiзiкi, якая тычыцца вызначэння магнiтных сiлавых лiнiй пры падачы электрычнага току; i яшчэ адну, заснаваную на некаторых маiх уласных думках адносна iдэй прафесара Мальтус аб кантролi колькасцi насельнiцтва.
Холмс адмахнуѓся ад iх. "Так, я ѓпэѓнены, што яны па-свойму вельмi цiкавыя, - сказаѓ ён, - але, шчыра кажучы, яны мяне не датычацца. Для мяне не мае значэння, круцiцца Зямля вакол Сонца цi Сонца вакол Зямлi, да тых часоѓ, пакуль той, хто што-небудзь робiць, працягвае рабiць гэта надзейна ".
"У вас няма iнтэлектуальнага цiкаѓнасцi да навакольнага свету?" - Спытаѓ я з некаторым здзiѓленнем.
"Насупраць", - сцвярджаѓ Холмс. "Я адчуваю вялiкую цiкаѓнасць, але биномиальная тэарэма цiкавiць мяне не больш, чым яна мяне. Я адчуваю, што павiнен абмежаваць сваё цiкаѓнасць тымi прадметамi, якiя будуць мне хоць як-то карысныя ѓ будучынi. Мне так шмат чаму трэба будзе навучыцца на шляху, якi я абраѓ, што, баюся, я не адважуся заходзiць занадта далёка па бакавым дарогах ".
"А!" Сказаѓ я. "Я не ведаѓ, што вы ѓступiлi на абраны вамi шлях, цi, больш таго, што вы выбралi дарогу, па якой iсцi".
Мы з Холмсам сядзелi ѓ лекцыйным зале, дзе больш нiкога не было, i пры маiх словах ён устаѓ i пачаѓ неспакойна хадзiць па аѓдыторыi. "Я б не сказаѓ, што я дакладна абраѓ дарогу," сказаѓ ён, " каб працягнуць гэтую, я мяркую, непазбежную метафару. Але ѓ мяне ёсць уяѓленне аб напрамку, у якiм я хачу рухацца- " Ён падняѓ указальны палец правай рукi i з сiлай выставiѓ яго перад сабой. "- i я адчуваю, што павiнен асцярожна абмежаваць свае крокi шляхамi, якiя вядуць у гэтым напрамку".
"Вы спадзяецеся дабрацца да гэтай чаркi якое вы можаце зрабiць хутка або смеццевай кошыка ѓ канцы пакоя?" - Спытала я, а затым хутка падняла руку ѓ прымiрэнчым жэсце. "Няма, няма, я бяру свае словы назад. Я рады, што ты сфармуляваѓ мэта ѓ жыццi, нават калi яна не ѓключае матэматыку. У якiм кiрунку знаходзiцца гэты горад на ѓзгорку, да якога ты iмкнешся?"
Холмс злосна паглядзеѓ на мяне, а затым задумаѓся. "Гэта ѓсё яшчэ трохi расплывiста", - сказаѓ ён мне. "Я бачу гэта толькi ѓ агульных рысах. Чалавек-" Ён сабраѓся з думкамi. "Чалавек павiнен iмкнуцца рабiць што-то большае, чым ён сам. Лячыць хваробы, выкараняць голад, беднасць або злачыннасць".
"Ах!" Сказаѓ я. "Высакародныя думкi". Мне здалося, што я чую цудоѓны голас мiс Люсi, шчыра гаворыць гэта або што-то падобнае Холмсу ѓ працягу тыдня. Калi мужчыну раптам дзiвяць высакародныя амбiцыi, удар звычайна наносiць жанчына. Але я падумаѓ, што было б разумней не згадваць пра гэта вывадзе, якi, ва ѓсякiм выпадку, быѓ даволi папярэднiх i не засноѓваѓся на якiх-небудзь важкiх доказах.
"Сёння ѓ прафесара Мейплз пасляабедзенным чай", - пракаментаваѓ Холмс. "I я падумваѓ пайсцi".
"Чаму гэта так", - сказаѓ я. "I так i павiнна быць. I ѓ якасцi апошняй спробы зацiкавiць вас дэталямi, якiя вы не знойдзеце карыснымi ѓ дадзены момант, я звяртаю вашу ѓвагу на форму вуха Люсинды Мойс. Пры правiльным разглядзе узнiкае цiкавы пытанне. У вас павiнна быць магчымасць паназiраць за iм, магчыма, нават даволi ѓважлiва, сёння днём.
" Якое вуха? - спытаѓ я.
"Падыдзе i тое, i iншае".
"Што здарылася з вухам мiс Люсi?" Запатрабаваѓ адказу Холмс.
" Ну, нiчога. Гэта цудоѓнае вуха. Добрай формы. Плоскiя, трохi пляскатыя мочкi. Я нiколi не бачыѓ iншага такога. Вельмi прывабнае, калi ѓжо на тое пайшло.
"Тады добра," сказаѓ Холмс.
Я зачынiѓ некалькi кнiг, якiмi карыстаѓся, i паклаѓ iх у свой заплечнiк. "Сапраѓдным я адмаѓляюся ад любых будучых спробаѓ выкладаць вам вышэйшую матэматыку", - сказаѓ я яму. " Я прапаную перапынiць пасяджэнне i адправiцца да прафесара дадому, да яго чайным пiрожным.
Так мы i зрабiлi.
Мерапрыемства "Клёнаѓ" праходзiла з трох гадзiн дня да шасцi вечара, хоць некаторыя прыбылi трохi раней, а некаторыя, я мяркую, засталiся крыху пазней. Надвор'е была на здзiѓленне мяккай для сярэдзiны кастрычнiка, i мы з Холмсам, прыехаѓшы ѓ той дзень каля паловы чацвёртага, выявiлi прафесара, яго дамачадцаѓ i прыкладна тузiн гасцей, якiя былi раскiданыя па лужку за домам прадказальнымi купкамi. Прысутнiчаѓ вiцэ-канцлер унiверсiтэта, якi адпачываѓ у шэзлонгу з кубкам гарбаты i талеркай булачак. Класiчную Грэцыю прадстаѓляѓ дэкан Герберт Маккатерс, пажылы мужчына вельмi цвярозага i рэспектабельнага выгляду, якi ѓ гэты момант закочвалi калашыны штаноѓ, рыхтуючыся перайсцi ѓброд невялiкi штучны сажалка з Андрэа Мейплз, якая зняла туфлi i прыѓзняла спаднiцы, выконваючы далiкатны баланс памiж мокрай адзеннем i приличиями.
Крисбой, iнструктар па фiзкультуры з "Клёнаѓ", буйны, мускулiсты i працяг выгляду мужчына гадоѓ пад трыццаць, стаяѓ у куце лужка з трэнерам па гульнях па прозвiшчы Фолтинг; малады чалавек з целаскладам i агульнай знешнасцю аднаго з гнуткiх атлетаѓ, намаляваных старажытнагрэцкiмi скульптурамi, калi вы можаце ѓявiць маладога грэцкага атлета, апранутага ѓ цельпукаваты шэрую фланель. Фолтингу было добра вядома гэта параѓнанне, мяркуючы па яго практыцы гераiчна пазiраваць кожны раз, калi ён думаѓ, што хто-то глядзiць на яго.
Яны ѓдвух стаялi каля дома, размахваючы спартыѓнымi клюшкамi з дзiкай мускулистостью i абмяркоѓваючы драбнюткiя дэталi футбольнага матчу ѓ мiнулую суботу, акружаныя натоѓпам захопленых школьнiкаѓ малодшага ѓзросту. У кожным унiверсiтэце ёсць студэнты, якiх гульнi цiкавяць больш, чым вучоба. Гады праз яны распавядаюць аб тым цi iншым матчы па крыкеце супраць сваiх смяротных ворагаѓ з суседняга навучальнай установы або аб якiм-небудзь асаблiва багатым футбольным матчы. Здаецца, iх нiколi не турбуе i, магчыма, iм нават у галаву не прыходзiць, што яны займаюцца справамi, у якiх адпаведным чынам навучаны трохгадовы шымпанзэ або арангутан мог бы перасягнуць iх. I па нейкай незразумелай мне прычыне гэтым мужчынам дазволена галасаваць i размнажацца. Але, яшчэ раз, я адцягнуѓся.
Мейплз велiчна iшоѓ па лужку, яго шэрая настаѓнiцкая мантыя раздзiмалiся вакол тулава, у закладзеных за спiну руках ён трымаѓ кiй, якая тырчала ѓ яго за спiной, як хвост, за iм вынiкала зграйка маладых джэнтльменаѓ ѓ цёмна-карычневых акадэмiчных мантыях, з класнымi дошкамi пад пахамi, большасць з iх аказвалi свайму прафесару вытанчанае пашану, пераймаючы яго хадзе i паставы. - Iдэал унiверсiтэта, - казаѓ Мейплз голасам, што ня церпiць пярэчанняѓ, яѓна захапляючыся сваёй тэмай, - гэта аристотелевский стадыён, адфiльтраваным праз сярэднявечныя манаскiя школы".
Падышоѓшы да мяне, ён кiѓнуѓ мне, а затым разгарнуѓся i накiраваѓся туды, адкуль прыйшоѓ, вышываючы на сваю тэму. "Тыя студэнты, якiя прагнулi чаго-то большага, чым рэлiгiйнае адукацыю, якiя, магчыма, хацелi вывучаць юрыспрудэнцыю або што-то з медыцыны, накiроѓвалiся ѓ больш буйныя гарады, дзе можна было знайсцi вучоных, здольных навучаць iх. Парыж, Балоння, Ёрк, Лондан; тут збiралiся студэнты, часта якiя вандруюць з горада ѓ горад у пошуках падыходнага настаѓнiка. Праз стагоддзе цi два навучанне стала формализованным, i школы атрымалi афiцыйнае iснаванне, атрымаѓшы хартыi ад мясцовага манарха i, магчыма, ад папы рымскага ".
Мейплз раптам застыѓ на паѓкроку i развярнуѓся тварам да сваёй свiце. "Але не рабiце памылак!" - настаѓляѓ ён iх, шматзначна размахваючы кiем перад сабой, паказваючы яе качыным булавешкай спачатку на аднаго студэнта, а затым на iншага. "унiверсiтэт складаецца не з яго будынкаѓ, яго каледжаѓ, яго лекцыйных залаѓ або гульнявых пляцовак. Не, нават не яго гульнявыя пляцоѓкi. Унiверсiтэт складаецца з людзей - выкладчыкаѓ i студэнтаѓ, якiя аб'ядноѓваюцца ѓ яго назве. Universitas scholarium - так абвяшчае статут, якi прадугледжвае стварэнне, скажам так, гiльдыi студэнтаѓ. Або, як у выпадку з Парыжскiм унiверсiтэтам, universitas magistrorum, гiльдыяй выкладчыкаѓ. Так што мы з вамi роѓныя. Запраѓце шчыльна кашулю ѓ штаны, мiстэр Помфрит, вы зусiм мае быць.
Ён павярнуѓся i працягнуѓ свой шлях праз лужок, яго голас зацiхаѓ удалечынi. Яго вучнi, без сумневу, уражаныя новаздабытымi роѓнасцю, потрусили за iм.
Як раз у гэты момант Люсi Мойз слiзганула на лужок, увайшоѓшы праз французскiя дзверы ѓ задняй частцы дома, i паставiла на накрыты парасонам стол свежае страва з выпечкай. За ёй паспяшалася пакаёѓка, несучы збан, поѓны дымлiвай гарачай вады, каб напоѓнiць чайнiк. Шэрлак Холмс адышоѓ ад мяне i нядбайна пабрыѓ праз лужок, умудрыѓся апынуцца побач з мiс Люсi як раз своечасова, каб дапамагчы ёй расставiць выпечку па стале. Праявiѓ ён якi-небудзь асаблiвы цiкавасць да яе вуха, я не мог заѓважыць.
Я замовiѓ кубак гарбаты i кавалак чайнага торта i прыняѓ на сябе сваю звыклую ролю назiральнiка з'яѓ. Гэта было маёй натуральнай схiльнасцю на працягу многiх гадоѓ, i я ѓзмацнiѓ ѓсе здольнасцi, з якiх пачынаѓ, свядомым высiлкам дакладна фiксаваць тое, што я бачу. Я практыкаваѓся ѓ гэтым дастаткова доѓга, нават тады, што гэта стала маёй другой натурай. Я не мог сядзець насупраць чалавека ѓ чыгуначным вагоне, не заѓважыѓшы, напрыклад, па брелку ад яго гадзiн, што ён, скажам, розенкрейцер, а па слядах зносу на яго левай манжете - што ён касiр або аканом. Чарнiльная пляма на вялiкiм пальцы яго правай рукi казала ѓ карысць гiпотэзы касiра, у той час як стан яго чаравiк магло сведчыць аб тым, што ѓ той дзень ён не быѓ на працы. Кашалёк, якi ён прыцiскаѓ да цела, мог паказваць на тое, што ён перакладаѓ банкноты ѓ фiлiял банка або, магчыма, хаваѓся з банкаѓскiмi сродкамi. I гэтак далей. Я распавядаю пра гэта толькi для таго, каб паказаць, што мае назiраннi былi зробленыя не ѓ чаканнi трагедыi, а былi ѓсяго толькi вынiкам маёй ѓстоянай звычкi.
Наступны гадзiну або каля таго я блукаѓ па лужку, спыняючыся то тут, то там, каб павiтацца з тым цi iншым студэнтам або прафесарам. Я затрымаѓся з краю гэтай групы i некаторы час слухаѓ энергiчную крытыку нядаѓняга рамана Уiлкi Колiн "Месяцовы камень" i таго, як ён уяѓляе сабой цалкам новы вiд мастацкай лiтаратуры. Я спынiѓся каля гэтага навалы людзей, каб паслухаць, як малады чалавек шчыра распавядае аб добрых справах, якiя здзяйсняюцца мiстэрам Уiльямам Бутам i яго Асацыяцыяй хрысцiянскага адраджэння ѓ трушчобах нашых буйных гарадоѓ. Я заѓсёды не давяраѓ сур'ёзным, набожным, шумным маладым людзям. Калi яны шчырыя, яны невыносныя. Калi яны няшчырыя, яны небяспечныя.
Я назiраѓ, як Андрэа Мейплз, вытершая ногi i приспустившая спаднiцы, бярэ страва з выпечкай i блукае па лужку, прапаноѓваючы тое крекер, то чайны кекс, шэпчучы iнтымныя каментары да выпечцы. Мiсiс Мейплз валодала дарам iмгненнай блiзкасцi, ѓмела ствараць iлюзiю, што ѓ вас з ёй агульныя выдатныя, хоць i няважныя сакрэты. Яна бачком прайшла мiма Крисбоя, якi цяпер быѓ заняты тым, што кiраваѓ адцiсканнi пяцi або шасцi сваiх спартыѓных пратэжэ, i што-то прашаптала маладому Фолтингу, трэнеру па гульнях, i ён засмяяѓся. А потым яна ѓстала на дыбачкi i што-то яшчэ прашаптала. Прыкладна праз хвiлiну, а гэта занадта шмат для таго, каб гаварыць шэптам, яна зрабiла некалькi танцавальных крокаѓ назад i спынiлася, а Фолтинг пачырванеѓ. Чырванець цяпер зусiм выйшла з моды, але ѓ сямiдзесятыя гэта было модна як для мужчын, так i для жанчын. Хоць тое, як тое, што лiчыцца мiжвольная фiзiялагiчнай рэакцыяй, можа быць альбо модным, альбо якiя выйшлi з моды, патрабуе далейшага вывучэння доктарам Фрэйдам i яго калегамi-психоаналитиками.
Крисбой сабраѓся з духам i ѓскочыѓ на ногi. "Заставайся на сваiм баку вулiцы!" - раѓнуѓ ён Андрэа Мейплз, што напалохала i яе, i маладых гульцоѓ, двое з якiх перакулiлiся i ѓтаропiлiся на тое, што адбываецца, у той час як астатнiя трое цi чацвёра працягвалi адцiскацца ѓ шалёным тэмпе, як быццам над iмi не адбывалася нiчога асаблiвага. Праз секунду мiсiс Мейплз засмяялася i працягнула яму талерку з выпечкай.
Прафесар Мейплз павярнуѓся, каб паглядзець на маленькую групу прыкладна ѓ дваццацi футах ад яго, i яго рукi мацней сцiснулi кiй. Хоць ён стараѓся захоѓваць спакой, некалькi секунд ён вiдавочна знаходзiѓся ва ѓладзе нейкiх моцных эмоцый, перш чым аднавiѓ кантроль. "Зараз, зараз, мая дарагая", - крыкнуѓ ён праз лужок. "Давайце не будзем правакаваць спартсменаѓ".
Андрэа падскочыла да яго i, нахiлiѓшыся, штосьцi прашаптала яму на вуха. Паколькi на гэты раз яна была да мяне тварам, а я ѓжо некалькi гадоѓ практыкаваѓся ѓ чытаннi па вуснах, я змог разабраць, што яна сказала: "Магчыма, я зраблю табе паслугу, тата-медзведзяня", - прашаптала яна. Яго адказу я не бачыѓ.
Праз некалькi хвiлiн мае блукання прывялi мяне туды, дзе Шэрлак Холмс сядзеѓ у адзiноце на адным з палатняных крэслаѓ у французскiх вокнаѓ з безнадзейным выглядам. "Ну," сказаѓ я, азiраючыся па баках, " а дзе мiс Люсi?
"Яна раптам выявiла, што ѓ яе моцна балiць галава i ёй трэба пайсцi прылегчы. Як мяркуецца, яна пайшла прылегчы", - сказаѓ ён мне.
"Зразумела", - сказаѓ я. "Пакiдаючы цябе пакутаваць у адзiноце сярод натоѓпу".
"Баюся, я што-то не то сказаѓ", - прызнаѓся мне Холмс.
" Праѓда? Што ты сказаѓ?
"Я не ѓпэѓнены. Я казаѓ аб - ну ..." Холмс выглядаѓ збянтэжаным, такога выказвання я ѓ яго нiколi не бачыѓ нi раней, нi з тых часоѓ.
"Надзеi i мары," выказаѓ здагадку я.
"Што-то ѓ гэтым родзе", - пагадзiѓся ён. "Чаму словы, якiя гучаць так - важна - калi чалавек звяртаецца да маладой лэдзi, з якой ён знаходзiцца ѓ блiзкiх адносiнах, гучаць недарэчна, калi яны вымаѓляюцца перад усiм светам? Гэта, як вы разумееце, мiстэр Марыярцi, рытарычнае пытанне.
"Я разумею", - сказаѓ я яму. "Не вярнуцца нам у каледж?"
Так мы i зрабiлi.
Наступны дзень застаѓ мяне ѓ зале пасяджэнняѓ, якiя сядзяць у маiм звычайным крэсле пад карцiнай алеем, якая паказвае сэра Джэймса Уолсингема, першага рэктара Кѓiнз-каледжа, якi атрымлiвае ключы ад каледжа з рук каралевы Лiзаветы. Я дзялiѓ сваю ѓвагу памiж кубкам кавы i лiстом ад прападобнага Чарльза Доджсона, майго калегi-матэматыка, якi тады вучыѓся ѓ Оксфардзе, у якiм ён выкладаѓ некаторыя з сваiх iдэй адносна таго, што мы маглi б назваць матэматычнымi абмежаваннямi лагiчных канструкцый. Маё адзiнота было перапынена дынам Маккатерсом, якi клыпаѓ да мяне з кубкам гарбаты ѓ руцэ, выглядаючы яшчэ старэй, чым звычайна, i апусцiѓся на крэсла побач са мной. "Добры дзень, Марыярцi," выдыхнуѓ ён. " Хiба гэта не жудасна?
Я адклаѓ лiст убок. "Хiба гэта не жудасна?" Я спытаѓ у яго. "У той дзень? Ваенныя навiны? Тэорыя биогенеза Хакслi?" Магчыма, вы маеце на ѓвазе кавы - ён сёння проста жудасны.
Маккатерс сумна пакiваѓ галавой. "Калi б я мог так лёгка паставiцца да навiнам", - сказаѓ ён. "Я заѓсёды так добра ѓсведамляѓ, так сумна ѓсведамляѓ перасцярога Джона Донна".
"Я думаѓ, Дон пакончыѓ з угаворам на апошнiя дзвесце гадоѓ або каля таго", - сказаѓ я.
Але Маккатерса было не спынiць. Ён быѓ поѓны рашучасцi працытаваць Донна, i працытаваѓ: "Смерць кожнага чалавека прымяншае i мяне, таму што я датычны да Чалавецтву", - працягнуѓ ён, праiгнараваѓшы мой каментар. "I таму нiколi не пасылай даведацца, па кiм звонiць звон: ён тэлефануе па табе".
Я ѓстрымаѓся ад згадкi аб тым, што дэкан, самотны чалавек, якi праводзiѓ вялiкую частку часу няспання ѓ разважаннях над лiтаратурай, напiсанай больш чым за дзве тысячы гадоѓ да яго нараджэння, верагодна, быѓ менш уцягнуты ѓ жыццё чалавецтва, чым любы iншы чалавек, якога я калi-небудзь ведаѓ. "Зразумела", - сказаѓ я. "Звон тэлефанаваѓ па каму-то?"
"I забойства робiць усё нашмат горш", - працягнуѓ Маккатерс. "Як выказаѓся Лукрэцый -"
" Хто быѓ забiты? - Цвёрда спытала я, перарываючы яго экскурс у класiку.
" А? Ты хочаш сказаць, што не ведаеш? О, божа мой. Тады гэта стане для цябе чым-то накшталт шоку. Справа ѓ тым, што прафесар Мейплз ...
" Хто-то забiѓ Мейплз? - спытаѓ я.
"Няма, няма. Мая думка была незакончанай. Прафесар Мейплз арыштаваны. Яго жонка - Андрэа, мiсiс Мейплз - забiтая".
Прызнаюся, я быѓ ашаломлены. Вы можаце замянiць гэта больш моцным тэрмiнам, калi хочаце. Я паспрабаваѓ даведацца ѓ Маккатерса яшчэ сякiя-такiя падрабязнасцi, але дачыненне да дэкана фактах не выходзiла за рамкi забойства i арышту. Я дапiѓ каву i адправiѓся на пошукi дадатковай iнфармацыi.
Забойства - гэта сенсацыйнае злачынства, якое выклiкае вялiкую цiкавасць нават у ступенных i не ад свету гэтага выкладчыкаѓ Кѓiнз-каледжа. I забойства ѓ mediis rebus, або, магчыма, лепш, у mediis universitatibus; тое, якое сапраѓды адбываецца сярод згаданых ступенных донаѓ, прымусiць задумацца нават самых не ад свету гэтага. Гiсторыя, якая хутка распаѓсюдзiлася па каледжу, заключалася ѓ наступным:
Квартэт веласiпедыстаѓ, старшакласнiкаѓ каледжа Сэнт-Саймонс, тры днi ѓ тыдзень, у дождж цi яснае надвор'е, выязджаюць разам на досвiтку, каб гадзiну цi два пакатацца на ровары перад сняданкам. Гэтым ранiцай, не звяртаючы ѓвагi на халоднае iмжа, распачатую ноччу, яны, як звычайна, адправiлiся па Барлимор-роѓд. Каля васьмi гадзiн, або неѓзабаве пасля гэтага, яны выпадкова спынiлiся ля ганка маленькага катэджа на тэрыторыi прафесара Мейплз. На адным з ровараѓ ѓпала подковка або што-то ѓ гэтым родзе, i яны спынiлiся, каб выправiць пашкоджанне. Ровар з ланцужным прывадам iснаваѓ тады ѓсяго некалькi гадоѓ i быѓ схiльны мностве няспраѓнасцяѓ. Я разумею, што раварыстам нават сёння карысна мець пры сабе поѓны набор iнструментаѓ, каб быць гатовымi да непазбежнай аварыi.
Адзiн з удзельнiкаѓ вечарыны, якi сядзеѓ на прыступках катэджа, прыхiнуѓшыся спiной да дзвярэй, наколькi гэта было магчыма, схаваѓшыся ад дажджу, i пацягваѓ латакiю, пакуль рамантавалася пашкоджаная машына, адчуѓ што-то лiпкае ѓ сябе пад рукой. Ён паглядзеѓ i выявiѓ пашыраецца пляма, якое выходзiць з-пад дзверы. Цяпер, у залежнасцi ад таго, якая версiя гiсторыi вам больш за ѓсё падабаецца, ён альбо паказаѓ на пляма i сказаѓ: "Паслухайце, хлопцы, як вы думаеце, што гэта такое?" Цi ён ускокваѓ на ногi з крыкам: "Гэта кроѓ! Гэта кроѓ! Тут адбылося нешта жудаснае". Я схiльны аддаць перавагу апошнюю версiю, але, магчыма, мне падабаецца толькi алiтэрацыя.
Маладыя людзi, адчуѓшы, што каму-то ѓнутры катэджа можа спатрэбiцца дапамога, пастукалi ѓ дзверы. Не атрымаѓшы адказу, яны патузаць ручку i выявiлi, што яна зачыненая. Вокны па ѓсiм будынку таксама былi зачыненыя. Яны разбiлi шкло ѓ акне, адамкнулi яго i ѓсе разам пралезлi ѓнутр.
У калiдоры, вядучым да ѓваходных дзвярэй, яны выявiлi Андрэа Мейплз ѓ тым, што было апiсана як "распранутая", якая ляжыць у лужыне крывi - як мяркуецца, яе ѓласнай, паколькi яна была моцна збiтая па галаве. Сцены i столь былi заляпаны крывёю. Недалёка ад цела ляжала тое, што, як мяркуецца, была прыладай забойства: кiй чырвонага дрэва з латуневай ручкай у выглядзе качынай галавы.
Адзiн з мужчын неадкладна паехаѓ на ровары ѓ палiцэйскi ѓчастак i вярнуѓся з сяржантам палiцыi i двума констеблями. Калi яны пераканалiся, што кiй з цвёрдага дрэва належыць прафесару Мейплзу i што ён пастаянна насiѓ яе з сабой, палiцыянты перасеклi лужок, падышлi да галоѓнага дому i дапыталi прафесара, якi снедаѓ. Па заканчэннi гутаркi сяржант арыштаваѓ Мейплза i адправiѓ аднаго з афiцэраѓ за экiпажам, у якiм прафесара можна было даставiць у палiцэйскi ѓчастак.
Было каля чатырох гадзiн дня, калi Шэрлак Холмс пастукаѓ у дзверы майго кабiнета. "Вы, вядома, чулi", - сказаѓ ён, плюхаясь ѓ маё крэсла. "Што нам рабiць?"
"Я чуѓ", - сказаѓ я. "I якое мы маем да гэтага дачыненне?"
" Гэты сяржант палiцыi, яго завуць Мiкс, арыштаваѓ прафесара Мейплза за забойства сваёй жонкi.
"Так я i чуѓ".
"Ён не праводзiѓ нiякага расследавання, нават не зiрнуѓ на наваколле i не пакiнуѓ канстэбля для аховы тэрыторыi, так што, як толькi дождж спынiцца, арды хваравiта цiкаѓных будуць таптаць катэдж i лужок i знiшчаць любыя доказы, якiя там можна будзе знайсцi".
"Няѓжо?" Спытаѓ я. "I адкуль ты так шмат пра гэта ведаеш?"