Матвиенко Анатолий Евгеньевич : другие произведения.

Литературная мастерская Анатолия Матвиенко. Как не надо писать романы. Часть 14. Редактирование произведения на мове

Самиздат: [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:
Школа кожевенного мастерства: сумки, ремни своими руками
 Ваша оценка:
  • Аннотация:
    Литературные законы едины для произведений на разных языках. Я попробовал применить общие методики редактирования текстов к фантастическому произведению на белорусской мове. Предупреждаю - россиянам может быть не интересно. Мне же напомнило прошлое в области гуманитарных наук. Слабые диссертации засекречивали. Плохую фантастику за белорусским языком прятать сложно - уж больно он понятен. Какой-то экзотический нужен, равноценный грифу "совсекретно".
  Литературные правила едины для произведений на русском и белорусском языке. Не отрицая особенностей мовы, это было бы глупо, на примере одного фрагмента проиллюстрирую способы саморедактирования и поиска ошибок по методике, опубликованной в предыдущих выпусках цикла. В качестве жертвы, точнее - опытного образца, зажимаемого в тиски на верстаке моей литературной мастерской, выбрано размещённое на ресурсе http://gedroyc.by/index.php?do=static&page=rubleuska начало текста Л.Рублевской "Вантуры Пранцiша Вырвiча, шкаляра i шпега". Далее - оригинальный текст на мове, моя отсебячина по-русски, вставки внутри авторских кусков отделены скобками. Оговорюсь, что не заостряю внимания на чисто белорусские моменты, не считаю себя достаточно квалифицированным.
  
  Раман прыгоднiцкii фантасмагарычны.
  
  Медны шэлег - гэта вам не срэбны грош... I тым болей не чырвоны талер.
  Але каб вызначыць, куды далей рушыць з гэтага ня-тульнага раздарожжа, дзе толькi i ёсць што тры асiны, пахiлены дра-ляны крыж ды вялiзная, як саксонскi ложак караля А-густа, i бяздонная, як кiшэнi ягоных амарата-, лужына, дык i мядзяк прыдасца.
  Пранцысь ― учорашнi навучэнец Менскага езуiцкага калегiюму, а сёння - прайдзiсвет, галадранец, валацуга, галыганец ды як яго там яшчэ -шано-вала гандлярка булкамi на Нiжнiм рынку, i што наперадзе - невядома, бо - васемнаццаць гадо- нават святы Францiшак Асiзскi ме- у галаве вецер, а - руках - чарку вiна...
  Пра-да, вiном, салодкiм i спакусным, нiбы яблык у руцэ прабабулi Евы, як вiдаць, пачаставацца Пранцысю выпадзе яшчэ не хутка... Маем на -вазе - за -ласны кошт.
  Але дзе-небудзь ды знойдзецца халя-ны келiх для не дужа моцнага, але ладнага блакiтнавокага шкаляра з усмешлiвымi вуснамi i -партым русявым чубам...
  Дзе?
  Пранцысь падкiну- шэлег уверх. Шэлег вярну-ся назад нiбыта неахвотна, некалькi разо- перакруцi-шыся - паветры - ясная справа, кампанii, нават такой жа мядзянай, у торбе гаспадара яму не прадбачылася. Баявiты вершнiк з мечам на цьмяным твары манеты скака- у бок Валожына. А можа, Варшавы... Цi Дрэздэна...
  А чаму б шкаляру, якi дасканала авалода- кухоннай лацiнкай, не дайсцi да Дрэздэна цi нават Рыма? Па-сюль знойдзецца та-сманная гандлярка булкамi, якая час ад часу страчвае пiльнасць дзеля вельмi карыснага для разгону флегмы i спальвання лiшняй жо-цi перабрэху з суседкамi па кiрмашы, i -жо, ясная справа, не здольная дагнаць жвавага, як вадкае срэбра, нашчадка згалелага шляхецкага роду Вырвiча- герба "Гiпацэнта-р" - на якiм некалькi стагоддзя- кента-р з сiмпатычным, дужа рахманым тварам замахваецца мячом на -ласны хвост, што ператвары-ся - iкластага цмока. Бацька, пан Данiла Вырвiч, а ён часам прыпадабня-ся пасля карчмы пабiтаму цмоку, каза-, выява на iхнiм гербе азначае, што - кожным хаваецца i анёл, i пакорлiвая жывёла, i драпежны звер, i трэба за-сёды мець пры сабе блiскучы меч шляхецкай годнасцi ды адвагi, каб застацца чалавекам...
  Асiны мiлажальна зашаргацелi вузкiмi лiстамi, нiбыта касцельныя дэвоткi заскавыталi - спiну: ой, прападзе, скруцiць гола-, загубiць душу сваю грэшную неслух чубаты...
  А Пранцысь перахрысцi-ся на пахiлены крыж з парэшткамi аброчнага рушнiка, гадо- дваццаць таму вытканага зляканай, што не павядуць да шлюбу, альбо што не вернецца са сла-нага карале-скага войска ейны чалавек, ткаляй... Паправi- на галаве шляхецкую шапку з сапра-дным, хаця й паедзеным моллю собалем i жа-таватым дыяментавым гузам ―адзiнае, што старэйшы пан Вырвiч змог падарыць сыну-студыёзусу, акрамя пацямнелага ад часу прадзедавага залатога сыкгнету ды шаблi з выгравiраваным на дзяржальне гербам "Гiпацэнта-р". Старанна начышчаны Гiпацэнта-р бы- ганебна пакiнуты - канвенце ― iнтэрнаце калегiюма падчас тэрмiновай рэтырацыi... Пранцiш здушы- горкi -здых пры -спамiне пра страчаную шляхецкую зброю i рушы- - туды, куды вецер дзьме, лятуць першыя восеньскiя лiсты i аблокi i птушкi Сiмург i мроi недавучаных шкаляро- езуiцкага калегiюма.
  
  И так, автор тщательно описывает осенний пейзаж, уделяет несколько слов телосложению и чертам лица персонажа, приходит черёд одежде, упоминается головной убор "...шляхецкую шапку з сапра-дным, хаця й паедзеным моллю собалем i жа-таватым дыяментавым гузам". После чего у автора что-то сломалось. Герой стоит голый на осеннем ветру! Если шапка нарисована с подробностями, читатель ждёт фэшн-продолжения. Кафтан-балахон-камзол можно было ему одеть, потратив фразу в одну строку? Зато Рублевская не пожалела без малого полтыщи знаков на длиннющее и неудобоваримое предложение, где в одной куче и торговка, и фамильный герб.
  В таком коротком фрагменте, где, строго говоря, ничего не происходит, 10 раз употреблено многоточие. Не спорю, оно уместно для выражения недосказанности, перерыва прямой речи, когда перебивают. Отлично смотрится среди ахов и охов в лав-стори. Но коль у нас "раман прыгоднiцкii", изобилие упомянутого знака препинания свидетельствует о незаконченности мыслей у автора. А, ещё заменяет пи-и-ип вместо матюгов.
  Программа "Свежий взгляд" работает и с текстом на мове. С паронимами здесь нормально. "Здушы-" и "рушы-" разместились рядом. Ну, не беда.
  Хуже со словами-паразитами. "Што" на каждом шагу, в последнем абзаце - три штуки на три строки.
  
  РАЗДЗЕЛ ПЕРШЫ. ЯК ПРАНЦЫСЬ КУПI¦ АЛХIМIКА.
  
  Карэта была шыко-най - i бруднай. Бруднай, як мужыцкi скураны поршань. З-за налiплай гразi нельга было разгледзець нават герб на дзверцы карэты. А конi сытыя, iмклiвыя... Бруд фантанамi з-пад капыто-... (Бруднай-бруднай-бруд! Как будто нет других слов! - А.М.) Эх, калi б тут кусто-"е на -збочыне, ды прыцемак, ды конi трохi замарудзiлiся...Тут бы Пранцысь i прычапi-ся да экiпажу, i, з дапамогай святога Франтасiя, даеха- бы хоць да Каменнай Горкi. Але было светла, а фурман злосна пазiра- па баках, як пугач у пошуках неасцярожлiвай мышы. (Была-было-было - трижды на шесть строк. Образование прошедшего времени примитивно и архаично! - А.М.) Пранцысь тужлiва глядзе- услед карэце, калi раптам... Ня-жо святы Франтасiй паспрыя-? - фурман, пачу-шы воклiч гаспадара, нацягну- лейцы... Карэта спынiлася. Але мудры шкаляр не спяша-ся падбегчы - мала што заманецца панам? Можа, злосць на кiм спагнаць захацелася... Ведама, шляхцiц да шляхцiца павiнен звяртацца "пане браце", як да ро-нi, незалежна, цi ты магнат, цi "шарачок", у якога нямашака нiводнага прыгоннага. Але насамрэч шыты золатам кунтуш аблезламу собалю не ро-ня. З братамi Валадковiчамi, кумпанамi Радзiвiла-, спаткаешся не - добры час, не дай Гасподзь - сто i адзiн бiзун гарантаваны... Нi за трэску, а для форсу. А з вакенца карэты (Пятое употребление слова "карэта" в одном абзаце! - А.М.) мiж тым высунулася вусатае аблiчча падарожнага. Твар чырвоны, вусы пшанiчныя да-жэзныя, на шапцы дыяментавы гуз амаль са слiву, а ад злосцi ледзь не агнём дыхае. Чырванатвары спынi-ся позiркам на Пранцысевай шляхецкай шапцы, недарэчна спалучанай са шкалярскай мантыяй... Не прамiну- залаты сыкнет, што цьмяна паблiсква- на Пранцысевым пальцы - нездарма шляхцiц хутчэй здохне з голаду, чым застанецца без адзнака- свайго звання. Хлопец у чарговы раз пашкадава-, што не мае шаблi. Эх, дзе ты, шабелька... Няхай чорная, не парадная, у похвах са скуры вугра... Без каня - таксама кепска, але за-сёды можна зылгаць, што прайгра- вернага дрыгканта - карты. А шляхцiц без шаблi - усё ро-на што голы.
  ― Гэй, ты, гiцаль! Шкаляр! Табе кажу, не лужыне. Падыдзi. Фартуну сваю лавi!
  Ага, фартуну... Такi чырванатвары хiба кулаком у пысу адорыць.
  Але Пранцысь асцярожна наблiзi-ся, гатовы -вобмiрг адскочыць.
  ― Што, у езуiта- вучышся? - слiзгану- падарожны позiркам па Пранцысевай апратцы. - Шляхцiц?
  ―Шляхцiц! - ганарыста адказа- Пранцысь, пакла-шы руку з сыкгнетам на -я-ную шаблю.
  ―А грошы маеш, лабiдуда? Стаяць!-ра-ну-, за-важы-шы, што Пранцысь пры недалiкатным пытаннi пра грошы адскочы- на тры лужыны, а Пранцысь у сваю чаргу за-важы- самае прыкрае, што пабачыць можна на пустэльным восеньскiм гасцiнцы, а менавiта рулю наста-ленага на яго пiсталета. Тут не пабегаеш надта... Ды i фурман вунь якi пагрозны, i таксама з пiсталетам за пасам - гэты не прамарудзiць пагнацца па гаспадарскiм загадзе.
  ― Ты што думаеш, пан Агалiнскi рабаваць цябе будзе? Я прадаць адну кашто-ную рэч жадаю. Ну хоць якi ламаны па-грош маецца?
  Пранцысь неахвотна палез у кiшэню.
  ― Вось... Шэлег...
  ― Матка Боска Чанстахо-ска! Цэлы шэлег! - пiсталет затросся - руцэ чырванатварага - так зарагата-. - Чуеш, зоркавед? Я прадам цябе за цэлы шэлег! - дада- ён, павярну-шыся да кагосьцi - карэце.
  Потым зно- запыта-ся - падарожнага:
  ― Як цябе завуць? Iмя скажы!
  ―Пранцысь Вырвiч, са сла-нага роду Вырвiча- з Падняводдзя, герба "Гiпацэнта-р"!
  ―Няхай будзе Вырвiч... Запiсвай...― апошняе зно- было сказана да невядомага - карэце.
  Пранцысь тужлiва пазiра- па баках, выглядаючы ратунку. Раптам дзверцы з захляпаным гразёй гербам расчынiлiся, i князь Агалiнскi вывалак з карэты хударлявага немаладога тыпуса - до-гай чорнай апратцы, падобнай да мантыi выкладчыка калегiюму, з паголеным па нямецкiм звычаi тварам. Спадар пагляда- калючымi цёмнымi вачыма з-пад адрослых чорных пасма- гэтак ненавiсна, што Пранцысю падалося, што зараз пачуе звыклы воклiч: "Гэта самы лянiвы студыёзус ад Тыбру да Барысфену! А розаг бярозавых яму..." Мiж тым пан Агалiнскi ледзь не адарва- магутнай рукою тыпуса ад зямлi за каршэнь, хоць той бы- вышэй пана на по-галавы, i штурхну- яго проста пад ногi шкаляру, у бруд.
  ― Давай шэлег, васпан!
  Пранцысь працягну- на далонi сваю апошнюю кашто-насць... Агалiнскi -зя- двума пальцамi:
  ― Вось! Неба сведка, слова шляхцiца: ад гэтага часу паскуднiк Бутрымус належыць табе, рабi з iм, што хочаш,- i палез iзно- у карэту, выкрыкваючы на развiтанне насмешна. ― Ото, шчасце, хлопча, займе-. Гэта муж вучоны, алхiмiк. Ён табе золата наварыць, засыплешся! Не забывайся толькi бакi яму падпра-ляць калацiнай, чарнакнiжнiку праклятаму!
  З карэты вылеце- папяровы скрутак проста - твар Пранцiшу, той ледзь паспе- яго схапiць.
  Фурман таксама падары- ашалеламу Пранцысю на развiтанне надта брыдкую -смешку, тузану- лейцы...
  Толькi калi карэта аддалiлася на адлегласць свiсту, Пранцысь трохi ачома-ся i перавё- позiрк на сваё новае -ладанне.
  Чалавек мо-чкi -зня-ся на ногi i абтрос до-гую чорную свiтку. Ягоны нос нагадва- дзюбу драпежнай птушкi, вусны пагардлiва падцiснутыя... Так што Пранцысю падалося, што гэта не ён купi- валасатага прайдзiсвета, а зусiм надварот. Цi не варта -цячы падалей ад гэтага тыпуса, пакуль не позна? А раптам ён i пра-да чара-нiк... Пранцiш разгарну- звiтак: гэта была аформленая, як належыць, папера на -ладанне слугою мужчынскага полу Ба-трамеем Лёднiкам, майстрам навук таемных, доктарам ды талмачом, якi з прычыны немагчымасцi выплацiць до-г у дзвесце дуката- да- прысягу служыць свайму пану пажыццёва, без платы i права сысцi, i пан можа распараджацца iм, як яму за-годна. Iмя Пранцiша крыху крыва -пiсалi на належнае месца, атрамант яшчэ не прасох, i апошняя лiтара прозвiшча мела размазаны хвосцiк, нiбыта яе затрымалi, калi збiралася -цякаць з падазронага аркуша.
  Мiж тым алхiмiк утаропi-ся - свайго новага гаспадара змрочным пранiзлiвым позiркам. Ма-чанне зацягнулася, як варша-скi сойм. Яго парушы- Бутрымус.
  ―Ну?
  Пранцысь разгубi-ся.
  ― Рабiць што збiраецца мой гаспадар? Тут начаваць, цi як? Пан Пранцiш, матка Боска... Толькi бязмозгага хлапчыскi мне не хапала за -ладальнiка.
  Голас зоркаведа ажно рыпе- ад пагарды. Вырвiч пакры-дзi-ся. Урэшце, гэта не яго толькi што прадалi, як лапатнага мужыка, а фанабэрыстага доктара. Трэба паказаць яму, хто на якiм шастку начаваць будзе!
  ―Куды скажу, Бутрымус, туды i пойдзем... У блiжэйшую карчму, напрыклад.
  ―Было б дарэчы, каб вы называлi мяне доктарам, ― змрочна прамовi- Пранцысе- слуга.-Доктарскага звання мяне нiхто не пазба-ля-, гэтак жа, як Платон не пераста- быць фiлосафам, калi яго таксама прадалi - рабства. - Пама-ча-, неахвотна працягну-: ― Карчма - гэта някепска. Апошнi раз я е-... Да-но, карацей. Але за што там баляваць? Вы ж, як я разумею, апошнi шэлег на маю кашто-ную персону патрацiлi? (Апошнi раз, апошнi шэлег. Почему про монету не сказать - единственная? - А.М.)
  Пранцысь збянтэжана хмыкну-. Пра-да, грошай няма. А пан абавязаны клапацiцца пра сваiх слуга-. Якая павага да пана-галадранца, якi й сабе кавалак хлеба не купiць? Пра-да, цяпер Пранцiш бы- багацейшы за свайго татачку на цэлага слугу! У пана Данiлы Вырвiча нiводнага халопа не засталося, калi не лiчыць старой Агаты, усё спляжылася на карчомку.
  ―А - вас... у цябе ёсць грошы?
  Доктар абвары- юнака поглядам.
  ―Каб у мяне былi грошы, мяне б тут не было. Ну што ж, рушым у карчму.
  I падыба- у бок Валожына, як чорны бусел з перабiтымi крыллямi, не зважаючы -вагi на шкаляра. Пранцысь разгубi-ся. А што, калi доктар накiнецца, паперу аб куплi адбярэ, парве, уцячэ? Худзючы, але жылiсты i злосны, як хорт. Пранцысь так бы i -чынi- на ягоным месцы. Ясна, што халопскае становiшча гэтаму тыпусу -нове.
  Але шкаляр - гэта вам не тлусты карась, якога можна прыцiснуць у нераце. Гало-нае, не спалохаць гэтага... Бутрымуса. Дайсцi з iм да люднага месца. А там - перапрадаць хоць каму. Ён жа вучоны, лячыць, вiдаць, умее, зоркi чытаць... I Пранцысь бадзёра дагна- свайго слугу, якi абыякава расплюхва- нагамi восеньскую калатэчу.
  ― Пан Агалiнскi каза-, ты золата рабiць умееш. Гэта ты яго падманва-, вiдаць? Наш прафесар Кумоцкi каза-, што гэта байкi ды круцельства, насамрэч нiкому не -далося зрабiць анi крупачкi штучнага золата!
  Доктар падарава- шкаляру яшчэ адзiн востры пагардлiвы позiрк, хоць замест цвiка - сцяну -бiвай, прыпынi-ся, пакорпа-ся - таемных кiшэнях свайго балахона i даста- маленькую шкляную бутэлечку, не больш за мезенец.
  Пранцысь прагна -гледзе-ся... У бутэлечцы цямнела нешта падобнае да чорнага вуглю. Доктар патрос змесцiва, i шкаляр за-важы- у чорным залатыя iскрынкi. Калi гэта золата, дык за яго й булкi не дадуць... Вусны Бутрымуса перакрывiла горкая -смешка.
  ― Так, лёс злосна жартуе з тых, хто аддаецца гардынi розуму й лiчыць, што яму пад сiлу зацугляць Богам створаныя стыхii... У гэтым мiзэрным сасудзе, хлопча, дзесяць год майго вартага жалю жыцця, уся мая радавая маёмасць i -рэшце мае годнасць i воля... Шчопаць золата, змяшанага з попелам... Я сапра-ды каштую не больш за шэлег.
  Зверху сыпанулi дробныя, як празрыстыя макавiнкi, кроплi дажджу. Бутрымус схава- бутэлечку - кiшэню i рушы- далей, i ляце- за iм восеньскi вецер, як местачковы падшыванец за юрадам, i дражнi-ся празрыстым языком, i туза- за крысо... А Пранцiш падума- тое, што за-сёды думае -пэ-неная - сабе, дужая маладосць пры сутыкненнi з нечым сталым расчараваннем: "Я нiколi такiм не стану. Са мной нiчога падобнага не здарыцца".
  (Празрыстыя макавiнкi - празрыстым языком, падума- - думае, сталым - стану. По количеству паронимов лучше номинировать на занесение в Книгу рекордов Гиннеса, а не на международную премию. - А.М.)
  Словы даводзiлася выцягваць з алхiмiка, як пчалiны мёд з корсты - асцярожлiва, рашуча i з рызыкай быць уджаленым.
  Бутрым Лёднiк бы- сынам полацкага гарбара. Той ме- маленькую майстэрню па вырабе скура- i вялiкiя надзеi на пашырэнне справы. Але адзiны сын, якi атрыма- гучнае iмя Ба-трамей, бацьку моцна расчарава-, бо ад смуроду сырых скура- увесь пакрыва-ся балячкамi ды мле-, як паненка пасля дзесяцi мазурак. Адзiнае, на што бы- прыдатны - змешваць розныя солi ды вадкасцi... Але гарбара з яго не выйшла б нiколi, хоць з самога -сю скуру злупi. Давялося аддаць недарэку - вучнi да дурнаватага -ладальнiка ла-кi кнiжнай ды майстэрнi пераплётнай купца Iвана Рэнiча. Дабрэнны чалавек, але дзiвак: iдзе па вулiцы, у кнiгу нос уткну-шы, па начах у трубу на зоры глядзiць, яшчарак ды iншых пачварак у слоiках са спiртам трымае, ды яшчэ вока -весь час тузаецца, быццам на яго нябачная муха садзiцца. Адно слова - няма каму клёку дадаць, бо як з дачкой малой заста-ся, так новую кабету - дом i не -пусцi-. Жонка ад недарэкi самым ганебным чынам збегла з заезжым уланам. Дык Рэнiч, замест таго, каб падаць у суд на распусную кабету, ды каб за валасы дамо- прыцягнулi, па закону змусiлi адказваць за пералюбства, толькi выцер слязу ды адмахну-ся ад прапано-: няхай, ма-ля-, жыве спадарыня Рэнiч, як хоча, як ёй шчасней. А яшчэ падазрона, што з габрэямi сябруе, з аптэкарам Лейбам колькi вечаро- за вучонымi размовамi правялi! Кажа - усе мы Божыя iстоты, усiм Гасподзь адну зямлю да-, у адным горадзе пасялi-, на адзiн рынак ходзiм - i няма чаго нам дзялiць, калi ворагi нашу зямлю падзялiць мараць. Няйначай, кабалiст i чарнакнiжнiк. (Скура- - скура-, но особенно умиляет кабету - каб - кабету - каб, просто стишок. - А.М.)
  Вось тут, сярод цяжэнных фалiянта- ды -тульных томiка- iн-кварта, псалтыра- з залатымi буквiцамi ды фiласофскiх трактата- з загадкавымi малюнкамi Бутрым сябе й знайшо-, бо да навукi кнiжнай аказа-ся вельмi кемны, i - стварэннi атраманта- розных... Трактат Тэафiла "Аб разнастайных штукарствах" вывучы- ён напамяць гадо- у дванаццаць, i -ме- скласцi фарбу "посх" першага i другога роду, i фарбу вiрыдонавую, i а-рыпiгмент... I вывучы-, "чым валодаюць грэкi - адносiнах да розных фарба- i сумеся-, што ведаюць у Таскане пра фiнiфць ды розныя вiды чарнення i чым вылучаюцца арабы - сваiх каваных, лiцейных альбо чаканных вырабах, якой разнастайнасцю сасуда-, гем, разной косткi з золатам i срэбрам знакамiтая Iталiя, як любяць у Францыi розныя прыкрасы - вокнах i як пашанотныя - Германii вытанчаныя працы з золата, срэбра, медзi, жалеза, дрэва i каменя". А аптэкар Лейба навучы- яго разбiрацца - зёлках ды мiкстурах, i складаць тынктуры, i распавё- пра суадносiны - арганiзме вадкасця-, iначай - гумора-, а менавiта крывi, жо-тай жо-цi, чорнай жо-цi i флегмы, а яшчэ навуча- лацiне i старагебрайскаму...
  (В этом абзаце слова, начинающиеся с разн... и розн..., зависит от ударения, встречаются аж семь раз! Понятно, тут цитата, и лет пятьсот назад не существовало компьютерных программ редактирования текстов. Но цитата дана без ссылки на источник - может быть хоть минимально причёсана на благозвучие. - А.М.)
  Iван Рэнiч здольнасцi хлапца за-важы-, сэрцам да яго прыхiну-ся, цяпер было яму разам з кiм глядзець на зоры i вывучаць заспiртаваных яшчарак. Бутрым засвоi- усе пераплётныя -меннi i мог працаваць надалей на гаспадара. Але прагу да веда- Рэнiч лiчы- гало-най вартасцю чалавека, таму вылучы- грошы на навучанне юнага Бутрыма, а нешта дада- i аптэкар Лейба. Давялося гарбару змiрыцца з тым, што сын пойдзе па вучонай частцы. Скончы- Лёднiк Полацкi калегiюм, атрымлiваючы на кожным курсе залаты медаль, тады рушы- ва -нiверсiтэт у Празе, скончы- там факультэт мастацтва-, вывучаючы сем вольных навука- ды царыцу навук ― фiласофiю, тады перабра-ся - Лейпцыг, паступi- на медыцынскi факультэт... Новыя i новыя веды п"янiлi мацней за вiно. Здабы- доктарскi ланцуг на грудзi, але больш, чым бога-годная лекарская справа, захапiлi яго навукi таемныя. А найперш - алхiмiя. Знайсцi фiласофскi камень! Якая высокая мэта жыцця! А што ж, нават iншы палачанiн, славуты Францiшак, сын Скарынiн, некалькi год на здабыванне таго каменя спляжы-, перад тым, як пача- кнiжкi друкаваць. Год за годам Бутрым наблiжа-ся да разгадкi... Падарожнiча-, знаёмi-ся са славутымi мыслярамi i алхiмiкамi, бачы- такое, што зямному воку бачыць не належыць. I на вайне давялося пабываць, i чуму сустрэць, з палону -цякаць, i - палацах красавацца... Нават да шалёнага Марцiна Радзiвiла, якi заня-ся чарнакнiжнiцтвам ды склiка- да сябе -сiх зна-ца- навук таемных,патрапi-... I ледзь ацале-, бо стомлены хараством шматлiкiх "кадэтак" князь захаце- чагось незямнога. I чамусьцi -зя- у галаву, а хутчэй наплявузга- яму ад зайздрасцi хтось з вучоных калега-, што малады Лёднiк можа выклiкаць для суцяшэння пана Сiльфiду, паветранага духа прыгажосцi незвычайнай, якi надорвае зямнога каханка здольнасцю лётаць ды мову птаства разумець... Толькi вось не хоча Ба-трамей прызнацца - гэтым сваiм уменнi, каб адзiнаасобна вабнотамi духа- паветраных цешыцца. Так што калi не менш шалёны брат Марцiна Геранiм Радзiвiл, па мянушцы Жорсткi, разам з другiм братам, гетманам Мiхалам Радзiвiлам ды пляменнiкам Каралем узялi штурмам Марцiна- замак, а вучоную хе-ру разагналi, Бутрымус успрыня- гэта як ратунак, бо гаспадар усур"ёз збiра-ся пусцiць упартага алхiмiка на iнгрыдыенты для доследа-.
  (Навучанне - вучонай - навука- - навук - навукi! Всё, устал, больше не вылавливаю паронимы, их больше, чем у первокурсника филфака или журфака. Это мерзкий, но легко выправляемый недостаток. Хуже другое. Характерно, что отечественных авторов не учат такому базовому понятию, как point of view, да и сами они не осваивают. На русском языке - применение фокального персонажа, от имени которого наблюдается и комментируется действие. Все сколько-нибудь заметные произведения последних лет написаны с учётом указанного правила. Пусть фокальных персонажей несколько, инициатива переходит от одного к другому, совсем не обязательно излагать от первого лица. Рублевская чётко стартовала с одного поинта, настроив читателя на фокальный тип повествования, и вдруг превратила себя во всеведущего Бога. Ошибка в том, что или в первых фразах нужно было включать всевидение, или дать второму герою рассказать о злоключениях до возникновения в тексте. - А.М.)
  Пакуль муж вучоны швэнда-ся па свеце, i маладосць прайшла, i бацько- забрала чорная воспа - толку, што сын на лекара вывучы-ся. Але часу гараваць не было. Алхiмiк засе- у бацько-скiм апусцелым доме i пача- Вялiкае Дзеянне - здабываць фiласофскi камень... На рэдкiя складнiкi спляжылiся i свае, i бацько-скiя грошы. Дом i майстэрня пайшлi - заклад. I гэтага не хапiла. А таемны працэс бы- ужо на той стадыi, калi нельга адыходзiць ад палаючага тыглю, калi нельга перарываць справу. Бутрым паступова пераста- лекаваць нават самых багатых клiента-. I -рэшце закла- аднаму з iх - пану Агалiнскаму ― апошняе, што ме-: сябе самога, паабяца-шы, што вось-вось зможа ператвараць жалеза i волава - самае чыстае на свеце золата, i тады расплоцiцца з панам з лiшкам. А iначай будзе служыць яму да скону.
  Агалiнскi чака- цэлы год. Урэшце золата зблiснула - вугалях тыглю... Але калi пан усвядомi-, колькi будзе каштаваць адна манета з такога штучнага золата, i колькi гадо- трэба збiраць на яе блiскучы метал - уз"ятры-ся i запатрабава- до-г. I Лёднiк пераста- быць вольным чалавекам.
  У жаху Бутрым азiрну-ся на свой лёс... I зразуме-, што гэта ― Божае пакаранне. Ён да- сабе слова, што больш нiколi не пойдзе супраць Божага промыслу, не стане не толькi займацца алхiмiяй, але й нават складаць гараскопы, наза-сёды адрачэцца ад чара-нiцтва i гадання.
  Пану Агалiнскаму гэтыя перамены дужа не спадабалiся. Выходзiла, што не толькi золата, але й прадказання- паводле зорак ад Бутрыма не дачакацца. Агалiнскi пагразi-ся, што аддасць упартага зоркаведа служыць на стайню. Але раскаяны алхiмiк толькi нудзi- пра Божую волю i грэх чарадзейства, чыта- каноны святому Кiпрыяну, якi калiсьцi -ласныя магiчныя кнiгi спалi-, i нiякiя -гаворы, нават па скабах ды па спiне, на яго не дзейнiчалi. А паколькi зна-цам атрута- разнастайных Лёднiк бы- выбiтным, у здольнасцi да сурока- ды чорных замова- яго таксама моцна падазравалi, дык Агалiнскi пача- баяцца кусок у горла класцi. Тады i дэклярава- пан на гарачую галаву, што прадасць бескарыснага да-жнiка першаму ж мiнаку на гэтай дарозе. Вось i атрымалася тое, што атрымалася...
  Пранцiш хуценька прыкiну-: каб у карчме ягоны слуга пача- складаць за грошы гараскопы, можна было б някепска зарабiць... Хто ж не хоча зазiрнуць у будучыню! Нават Пранцiша- бацька, п"янтос i буяш, на кожнае вялiкае свята зама-ля- сабе прадказанне - аптэкара з блiжэйшага мястэчка, якi падрабля- зоркаведам. Але ж калi гэты -парты Лёднiк астралогiю адрыну-, можна скарыстаць ягоныя iншыя -меннi...
  ―Слухай, Бутрым, а ты навукi лекарскай не забы-ся?
  Алхiмiк пагардлiва хмыкну-.
  ― А што, пан расхварэ-ся?
  ― Не дачакаешся! А вось у карчме, куды мы прыйдзем, хворыя абавязкова знойдуцца. Грошай i заробiм! Толькi вось што... ― Пранцiш у роздуме -скалмацi- русявы чуб, якi выбiва-ся з-пад шапкi, нiбыта мала прарабi- тае работы вецер.- Хто ж паверыць, што славуты доктар - слуга шкаляра... Каб да цябе пацыенты пайшлi, трэба важнасцi напусцiць. Ты, гало-нае, ма-чы i рэцэпты паразумней ды падзi-ней выпiсвай на лацiне. А я сам усё скажу. (Не удержался и подчеркнул ещё одну обойму повторов, которые прыгают в тексте как блохи: заробiм - прарабi- - работы. - А.М.)
  Бутрым змрочна акiну- позiркам жвавую постаць свайго гаспадара, зазiрну- у ягоныя блакiтныя вочы, гэткiя сумленныя, што хацелася адразу абмацаць свае кiшэнi, i тужлiва -здыхну-.
  ―Нешта прадказвае мне, я сто разо- пашкадую, што пан Агалiнскi не адправi- мяне служыць на стайню. (конец фрагмента)
  
  К сожалению, госпожа Рублевская, человек в фантастике новый, не учла главное правило жанра. Вводится одно или несколько фантастических допущений, сколь угодно смелых, но остальное извольте подчинить логике и здравому смыслу. Во взаимоотношениях пары Бутрым-Агалiнскi прослеживается два логических ляпсуса, никак не покрываемых весьма лояльным форматом фантасмагорыi. Во-первых, алхимик обращается за кредитом, когда нельзя отходить от тигля. То есть он заложил свою свободу по Интернету? Во-вторых, описываются рачительность магната и одновременно полезность Бутрыма, если он врачует, составляет гороскопы и вообще занимается делом, а не химичит. Отчего не сослать Бутрыма в отдалённое место, где он отработает долг, но не сможет навредить хозяину? Школярская ошибка, свидетельствующая о недостаточно тщательной проработке сюжета: творец виртуального мира нелепо нарушает им же установленные условия.
  Анализ произведен не с целью унизить автора или посмеяться, всяк пишет как умеет и постепенно учится. Госпоже Рублевской - респект за смелый подход к трудной теме. Скажу по секрету, видел черновики более именитых писателей, там мелких и средних огрехов не меньше, мои словоблудия - тоже не предел совершенства. Перед нами иллюстрация типичного брака в работе, допущенного редактором и корректором издательства "Звязда". Читатель не удосужится пересчитывать повторы однокоренных или созвучных слов в одном абзаце. Происходит неосознанное отторжение. Культурный человек после начального отрывка не захочет читать дальше, в этом огромная вина "Звязды".
  У нас почти нет профессиональных писателей. Белорусскоязычных - вообще ни единого, ибо невозможно прожить на доход от публикаций на мове. Значит, имеется основная работа, писательство - хобби.
  Писателей-любителей обслуживают столь же непрофессиональные издатели. Ах, они получают зарплату? Парадокс!
  Поэтому позволю себе сформулировать один совет: не надейтесь на редактуру и корректуру, господа-коллеги. Вычёсывайте рукописи сами.
 Ваша оценка:
Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
О.Болдырева "Крадуш. Чужие души" М.Николаев "Вторжение на Землю"

Как попасть в этoт список

Кожевенное мастерство | Сайт "Художники" | Доска об'явлений "Книги"